Deel 3 – Lokaal werkende antibiotica
We kunnen de groene antibiotica indelen in 4 groepen: immuunmodulatoren, lokaal werkende, systemische werkende, en synergistisch werkende middelen. In dit vervolg staan de middelen uit groep 2, de lokaal werkende antibiotica, in het middelpunt. Met lokaal wordt bedoeld “in hoge concentratie op de aangedane plaats”, dus direct aangebracht op de huid, nagels, op het tandvlees of op slijmvliezen maar, omdat sommige niet of nauwelijks door het darmslijmvlies worden doorgelaten, ook in de darm op het darmslijmvlies. Anders gezegd, die laatste worden dus wel ingenomen, maar komen niet of nauwelijks in het bloed terecht. Dit in tegenstelling tot de overige groepen, die systemisch werken.
Berberis
De Berberis of zuurbes (berberis vulgaris) is een algemeen voorkomende struik die ongeveer 
3-4 meter hoog kan worden, met geelbruine tot grijze bast en een felgele binnenkant. De gele bloemen staan in schermen, en er komen felrode eetbare bessen aan die erg zuur smaken. De stof waar het in eerste instantie om gaat is berberine, maar de lijst is zoals in alle phytotherapeutische planten erg groot. We beginnen de interactie van al die stoffen pas enigszins te begrijpen. Met uitzondering van de bessen is de hele plant giftig, vooral de wortels; het alkaloïdengehalte van ongeveer 15 procent is het grootst in de wortelschors. De bessen zijn eetbaar en het vruchtvlees en de zaden van de gewone berberis bevatten geen alkaloïden.
Inhoudsstoffen: Benzylisochinoline-alkaloïden (tot 6% protoberberine, bijv. Berberine, columbamine, palmatine), bisbenzylisochinoline-alkaloïden (berbamine, oxyacanthine, magnofloor).
Werking: Het antibiotisch werkzame bestanddeel is voornamelijk berberine. Mahonie (zie hieronder) heeft een soortgelijk gehalte. Deze stof verstoort de aanhechting van bacteriën, en remt bij E. coli de vermeerding sterk af. Ook tegen bepaalde acne veroorzakende soorten zoals Propionbacterium acnes is de stof werkzaam, evenals tegen Candida albicans , een gistachtige schimmel. Berberine wordt slecht opgenomen in de darm en dat hoort ook zo; het is niet de bedoeling om opgenomen te worden want het is geen systemisch antibioticum. Hoge doseringen van deze geïsoleerde stof, zoals in capsules en pillen, veroorzaken buikkramp, uitdroging van slijmvliezen en nerveuze storingen bij inwendig gebruik. Tinctuur, de verpoederde gele schors, wortelschors en bv. spoelvloeistof bereid uit hele plantendelen hebben die bijwerkingen niet.
Jeneverbes
Jeneverbes (Juniperus communis) is een zeldzaamheid geworden in onze natuur.
Er zijn wereldwijd ongeveer 70 soorten, waarvan er vele bedreigd zijn. Zowel de bessen, bladeren, twijgen en takken, stamhout, schors en wortel bevatten bioactieve stoffen en worden gebruikt in zowel waterige, vette en alcoholische extracten. De etherische olie van de plant is desinfecterend en mits juist gebruikt goed ter behandeling van bacteriële en virale infecties van de luchtwegen. De vaak verspreide geruchten over de nierentoxische werking berusten op onduidelijke oude ervaringen in de 19e eeuw waarbij men aan dieren zeer grote hoeveelheden gaf, vaak een andere soort Juniperus. Wetenschappelijke studies over zulke nadelige werking zijn er niet, enkel berichten over lichte diarrhee bij overvloedig inwendig gebruik van de pure essentiële olie, niet van overige bereidingen van de plantendelen zelf. De studies over nierentoxische werking betreffen altijd J. sabina, ook een Juniperus, maar een hele andere plant.
Inhoudsstoffen: er worden meer dan 100 inhoudsstoffen beschreven: terpeenkoolwaterstoffen zoals α-pineen, β-pineen, myrceen, sabineen, thueen, limoneen, sesquiterpeen-koolwaterstoffen zoals β-caryofylleen, cadines, α-cadinol, en terpeenalcoholen zoals terpinen-4-ol, belangrijke in o.a. de etherische olie. Verder catechine-tannines, flavonoïden en biflavonen, invertsuiker, leucoanthocyanen en diterpenen in de bessen en blaadjes. Thujopseen en tropolonen (α- en β-thujaplicine) worden ook vermeld. Bovendien ongebruikelijke diterpenen zoals sugiol en xanthoperol.
Werking: De terpeenalcohol terpinen-4-ol is bepalend voor zijn effectiviteit.
Baardmos
Baardmos (Usnea barbata, ook andere soorten worden gebruikt zoals U. filipendulina en U. hirta) ook wel oudemansbaard genoemd hoort tot de korstmossen, een symbiose van een schimmel en een alg.
Vroeger veel voorkomend, maar tegenwoordig zeldzaam omdat ze alleen voorkomt in gebieden met schone lucht. De luchtkwaliteit in ons land is op de meeste plaatsen zo slecht dat baardmossen er niet willen groeien.
Inhoudsstoffen: De meest belangrijke is usninezuur, dat overigens uit elke Usnea soort kan worden gewonnen. Daarnaast zijn meer dan 35 bekende antibacteriële actieve stoffen aanwezig, zoals hirtusneanoside en vulpinezuur.
Werking: Usninezuur komt in de natuur voor in veel verschillende families korstmossen. Het is in zeer kleine hoeveelheden soms ook in kombuchathee aanwezig, maar de percentages zijn erg wisselend, en het is niet duidelijk welke factoren daar een rol in spelen. Usninezuur heeft een goed onderbouwde antibacteriële werking tegen gram-positieve bacteriën, waaronder Mycobacterium tuberculosis, Staphylococcus, Streptococcus en Pneumococcus, alsmede sommige pathogene schimmels. De geisoleerde stof werd al lang, voor de komst van moderne antibiotica, in de chirurgie gebruikt als antibioticum.
Mahonie
Mahonie (Mahonia aquifolium) zou eigenlijk onder hetzelfde hoofdstuk moeten staan als Berberis. 
Echter beide zijn in te zetten voor verschillende aandoeningen omdat naast een van de inhoudsstoffen die ze gemeen hebben, nl. het berberine, er in beide ook een hele reeks andere inhoudsstoffen aanwezig zijn, die synergistisch werken, en zo elkaars werking versterken. Het werkings profiel van mahonie is daarom verschillend. Andere berberine houdende planten passen ook in het rijtje, zoals Argemone spp. (ong. 30 soorten), Coptis spp. (15), Corydalis spp. (> 470 soorten beschreven), Hydrastis, Nandina en Phellodendron spp. (10). Sommige soorten zijn zeer rijk aan berberine.
Inhoudsstoffen: Benzylisochinoline-alkaloïden, 5′-methoxyhydnocarpin (5′-MHC, een stof die resistentievorming bij bacteriën tegengaat), isochinoline-alkaloïden, inclusief berberine, magnoflorine, berbamine en oxyacanthine. De wortelschors is het rijkst aan alkaloïde, met niveaus tussen 7 en 16%.
Werking: Het antibiotisch werkzame bestanddeel is voornamelijk berberine. Berberis (zie hierboven) heeft een soortgelijk gehalte. Deze stof verstoort de aanhechting van bacteriën, en remt bij E. coli de vermeerding sterk af. Ook tegen bepaalde acne veroorzakende soorten zoals Propionbacterium acnes is de stof werkzaam, evenals tegen Candida albicans , een gistachtige schimmel.
Honing
Dit is het enige niet veganistische middel, wel waard om te noemen vanwege de goede lokale antibiotische werking. Een al heel oud bekend middel is honing, dat lang door de reguliere geneeskunde is afgedaan als een volksmiddeltje dat op zijn zachtst gezegd onwerkzaam was, maar dat je tegenwoordig gezuiverd in het labo als regulier geneesmiddel kunt kopen tegen o.a. brandwonden. Maar pas op als je een bijengif-allergie hebt, want dan kan het een zware allergische reaktie veroorzaken. Neem dus liever je toevlucht tot de vegan middelen hierboven, er zijn er nog meer ! De medicinale (dure) honing wordt gewonnen uit hoofdzakelijk Leptospermum soorten (bomen van de Myrte-familie waaronder bv. guava, kruidnagelboom, eucalyptus, en tea tree). Maar elke biologische wilde-bloemenhoning heeft een soortgelijke werking, vooral als je er wat gelée royale aan toevoegt, dat ook niet veganistisch is. Omdat het buiten de vegan levensstijl valt zal ik hier niet verder op in gaan. In geval van een (ernstige) infectie zul je dus zelf die keuze voor je (huis)dier of moeten maken.